Ile państwa w gospodarce? Ile rządu w społeczeństwie?

Ostatnie dwadzieścia lat przyniosło fundamentalne zmiany w światowej gospodarce i układzie sił politycznych. Globalizacja oraz zdecydowane nasilenie dynamiki procesów gospodarczych i politycznych rodzą pytania o skuteczne rozwiązania na styku państwo-gospodarka zapewniające optymalizację korzyści społecznych.

Ile państwa w gospodarce? Ile rządu w społeczeństwie? – to temat drugiej sesji plenarnej drugiego dnia EFNI w Sopocie. Do dyskusji prowadzonej przez prezesa PZU SA Andrzeja Klesyka zaproszeni zostali: prof. Leszek Balcerowicz ze Szkoły Głównej Handlowej, Ulrich Grillo z BDI z Niemiec, prof. Attilio Celant z Sapienza University of Rome z Włoch, europosłanka Danuta Hübner oraz prof. Magdalena Środa z Uniwersytetu Warszawskiego.

Prof. Leszek Balcerowicz otworzył dyskusję krótkim wywodem na temat funkcji państwa w kształtowaniu porządku społecznego. Państwa nie powinno się traktować jako bytu wyższego, popełnia błędy, nigdy nie jest doskonałe. Poza państwem i gospodarką jest jeszcze społeczeństwo obywatelskie, które potrafi znakomicie rozwiązywać problemy społeczne. Za kształtowanie rzeczywistości odpowiada zatem kilka sił, które należy uwzględniać proponując różne modele rozwiązań współczesnych problemów.

Postawił również tezę, że wbrew pozorom współczesne problemy ekonomiczne zostały spowodowane przez przeregulowanie rynków. Ich rozwiązanie będzie możliwe przez uwolnienie gospodarki. Należy postawić rozsądna diagnozę problemów socjoekonomicznych i uwolnić się od choroby zwanej etatyzmem. Zauważył także, że dzisiaj w Polsce klasyczne funkcje państwa nie są wypełniane należycie, natomiast istnieje nadmiar aktywności państwa z niepotrzebnym interwencjonizmie.

Prof. Danuta Hübner wskazała, że obecna kryzysowa sytuacja została spowodowana zarówno przez czynniki pochodzące z gospodarek, ale również przez nieodpowiedzialne działania państw. Obecnie błędów tych już się nie powiela, ale jednocześnie obniżyliśmy prestiż państwa jako takiego. Rola państwa nie powinna sprowadzać się wyłącznie do regulacji. W Unii Europejskiej warto rozważyć wprowadzenie we wszystkich państwach członkowskich jednolitej regulacji tworząc prawdziwie jednolity rynek. Ponadto aktualnie w Europie istnieje niekwestionowana potrzeba pomocy osobom biednym, bezrobotnym, aczkolwiek nie można kosztami tej pomocy obciążać w tak dużym stopniu klasy średniej, której rozwój ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju gospodarki.

Prof. Attilio Celant zauważył, że w większości gospodarek rola państwa zmniejsza się. Niemniej państwa są niezbędnym podmiotem tworzącym warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, zwłaszcza w zakresie szeroko pojętej infrastruktury. Niestety wiele obecnych państw nie jest w stanie sprostać obecnym wyzwaniom w tym zakresie.

Prof. Magdalena Środa przypomniała, że w myśli liberalnej państwo jest niezbędne dla ochrony podstawowych praw człowieka. Gospodarka i religia powinny być dziedzinami sprywatyzowanymi. Wątpliwości powstają w odniesieniu do sektora edukacji, kultury i ochrony zdrowia. Natomiast myśląc o redystrybucji dóbr i regulacji nie możemy zapominać o wartościach etycznych. 

Ulrich Grillo uznał, że kwestie etyczne to jedno, ale koszty ponoszone dla wspólnoty leżą w interesie członków tychże wspólnot i o tym nie można zapominać. Tak jest w odniesieniu do Niemiec i słabszych państw Unii Europejskiej. Potrzebujemy obecnie więcej Europy, ale jednocześnie potrzebujemy właściwych regulacji fiskalnych. W kontekście relacji państwo – gospodarka, uznał, że niekoniecznie musi ono inwestować, ale powinno sprzyjać inwestycjom. Stwierdził także, iż państwo odgrywa ważną rolę dla gospodarki i obecnie to państwo musi pomóc jej odzyskać konkurencyjność. Rządy muszą ustalić takie ramy działalności gospodarczej, które zapewnią stabilność i rozwój. Doświadczenia niemieckie wskazują, że mądre i skuteczne rozwiązania są osiągalne.